Tembung kosok balen merupakan sebuah tembung atau kata yang sangat familiar digunakan oleh masyarakat suku Jawa. Jika diartikan ke bahasa Indonesia, tembung kosok balen memiliki arti lawan kata atau antonim.
Tembung kosok balen biasa digunakan dalam bahasa sehari-hari baik itu dalam bahasa Jawa krama inggil maupun bahasa Jawa ngoko. Tembung kosok balen sendiri, jika dalam pelajaran pepak bahasa Jawa masuk kedalam bab kawruh basa.
Tembung kosok balen yaiku tembung sing artine kuwalikan karo tembung liyane. Tembung kosok balen digunakake kanggo ngutarake keadaan objek utawa barang. Tembung kosok balen wis dadi bagian saka budaya daerah. Mulane kui, tembung kosok balen kudu dilestarikake ben ora punah. Awakedewe sebaga generasi nom kudu terus sinau lan nerapake ana ing kehidupan bendina supaya budaya iki bakal terus ono.
Berikut ini beberapa contoh tembung kosok balen yang sering dipakai sehari-hari dalam bahasa Jawa. cedhak (arti: dekat), tembung kosok balene adoh (arti:jauh).
dawa (arti: panjang), tembung kosok balene cendhek (arti: pendek).
eling (arti: ingat), tembung kosok balene lali (arti: lupa).
gething (arti: benci), tembung kosok balene seneng (arti: senang).
jirih (arti: penakut), tembung kosok balene kendel (arti: pemberani).
Langsung wae ing ngisor iki tuladhane tembung kosok balen lengkap.
A
Abot x ènthèng
Adhem x panas
Adil x sawenang-wenang
Adoh x cedhak
Agal x lembut
Ageng x alit
Agung x asat
Akas x lemes
Akeh x sathithik
Ala x becik
Alon x banter
Alus x kasar
Amba x ciut
Amber x asat
Ambles x kumambang
Amem x grapyak
Andhap x inggil
Andhap asor x deksura
Anèh x lumrah
Angèl x gampang
Angkuh x sumanak
Angok x rob
Anteng x ronggèh
Anyar x lawas
Anyep x panas
Aos x gabuk
Arang x kerep
Asat x agung
Asli x palsu
Asor x unggul
Atos x empuk
B
Bagus x elek
(m)bangir x pesek
Banter x alon
Bathi x tuna, rugi
Becik x ala
Béda x padha
Begja x cilaka
Bener x luput
Bening x buthek
Biyen x saiki
Bongkot x pucuk
Boros x gemi
Brangasan x sabar
Budhal x bali
Bungah x susah
Tembung berarti kata, sedangkan kosok balen atau kosok bali berarti lawan. Jadi, mudahnya tembung kosok balen berarti lawan kata.
Abot kosok baline entheng. Adil (adhil) kosok baline sawenang-wenang. Adoh (adhoh) kosok baline cedhak, cedhek.
Ageng kosok baline alit. Agung (kanggo banyu sumur) kosok baline asat. Akas (kanggo sego) kosok baline lemes. Akeh kosok baline sithik. Ala kosok baline becik. Alit kosok balene ageng. Alon kosok balene banter.
Amba (ombo) kosok baline ciut. Amber (kanggo banyu ning wadhah) kosok baline asat. Amem kosok baline grapyak. Andhap kosok baline inggil. Aneh kosok baline lumrah. Angok kosok baline rob. Anyar kosok baline lawas.
Arang kosok baline kereb; kerep. Asat kosok baline agung; amber. Asor kosok baline unggul. Atos kosok baline empuk.
B
| Tembung | >< | Tembung |
|---|---|---|
| Bagus | Kosok Baline | Elek |
| (m)Bangir | Kosok Baline | Pesek |
| Banter | Kosok Baline | Alon |
| Bathi | Kosok Baline | Tuna |
| Becik | Kosok Baline | Ala |
| Begja | Kosok Baline | Cilaka |
| Bener | Kosok Baline | Luput |
| Bening | Kosok Baline | Buthek |
| Biyen | Kosok Baline | Saiki |
| Brangsang | Kosok Baline | Sabar |
| Budhal | Kosok Baline | Bali |
| Bungah | Kosok Baline | Susah |
C
Cacad x sampurna
Campur x pisah
Cedhak x adoh
Cekak x landhung
Cendhak x dawa
Cengkar x loh
Cetha x lamat-lamat
Cethek x jero
Cethil x loma
Cidra x setya
Cilaka x begja
Cilik x gedhe
Ciyut x jembar
Climen x gedhen
Cocok x geseh
Crah x rukun
Culika x jujur
Cupet x dawa
Cuwa x lega
Cuwer x kenthel
D
Dawa x cendhak
Dhewe x bareng
Dhiri x sumanak
Dhisik x kari
(n)dhisiki x ngareni
Dhoyong x jejeg
(n)dhudhuk x ngurug
Dhuwur x cendhek
Duka x rena
Dursila x susila
Berikut ini adalah antonim atau kosok balen untuk kata-kata berbahasa Jawa dengan huruf depan C dan D.
Campur kosok baline pisah.
Cepet kosok balene suwe.
Cilaka kosok balene begja (bejo).
Ciut kosok baline jembar/amba.
Dileg kosok balene dilepeh.
Diorat-arit kosok balene diringkesi.
Diupakara kosok baline dijarno/digadhuhake.
C
| Tembung | >< | Tembung |
|---|---|---|
| Cedhak | Kosok Baline | Adoh |
| Cendhak | Kosok Baline | Dawa |
| Cethek | Kosok Baline | Jero |
| Cethil | Kosok Baline | Loma |
| Climen | Kosok Baline | Gedhen |
| Crah | Kosok Baline | Rukun |
| Culika | Kosok Baline | Jujur |
| Cupet | Kosok Baline | Dawa |
| Cuwa | Kosok Baline | Lega |
| Cuwer | Kosok Baline | Kenthel |
D
| Tembung | >< | Tembung |
|---|---|---|
| Dawa | Kosok Baline | Cendhak |
| Dhewe | Kosok Baline | Bareng |
| Dhiri | Kosok Baline | Sumanak |
| (n)Disiki | Kosok Baline | Ngareni |
| Dhoyong | Kosok Baline | Jejeg |
| (n)Dudhuk | Kosok Baline | Ngurug |
| Duwur | Kosok Baline | Cendhek |
| Duka | Kosok Baline | Rena |
| Dursila | Kosok Baline | Susila |
E
Edan x waras
(di)eleg x dilepeh
Elek x bagus
Eling x lali
Emoh x gelem
Empuk x atos
Entek x isih
Esuk x sore
Ethok-ethok x tenan
G
Gabuk x isi
Galak x kuthuk
Gampang x angèl
Gandheng x pisah
Ganjil x ganep
Garing x teles
Gedhen x climen
Gedhe x cilik
Gela x lega
Gelem x emoh
Gemi x boros
Gesang x seda
Gething x seneng
Gilig x gepeng
Goroh x blaka
Grapyak x anggak
Gundhul x ketel, gondrong
Berikut ini adalah antonim atau kosok balen untuk kata-kata berbahasa Jawa dengan huruf depan E dan G.
Elek kosok balene apik.
Ethok-ethok kosok balene tenanan.
Gampang kosok baline angel.
Ganjil kosok baline genep.
Gela kosok balene marem.
Gemi kosok baline boros/ngebreh.
Genep kosok baline ganjil.
Grusa grusu kosok balene sareh.
Gundhul kosok baline gondrong/ketel.
E
| Tembung | >< | Tembung |
|---|---|---|
| Edan | Kosok Baline | Waras |
| Edum | Kosok Baline | Panas |
| Eling | Kosok Baline | Lali |
| Empuk | Kosok Baline | Atos |
| Entek | Kosok Baline | Isih |
| Esuk | Kosok Baline | Sore |
| Eyup | Kosok Baline | Panas |
G
| Tembung | >< | Tembung |
|---|---|---|
| Gabuk | Kosok Balen | Isi |
| Galak | Kosok Balen | Kuthuk |
| Gedhen | Kosok Balen | Climen |
| Gemi | Kosok Balen | Boros |
| Gething | Kosok Balen | Seneng |
| Goroh | Kosok Balen | Blaka |
| Grapyak | Kosok Balen | Anggak |
| Gundhul | Kosok Balen | Ketel |
I
ijen x bareng
imbuh x suda
inggil x andhap
ingsun x sira
isi x kothong
isis x sumuk
J
Jaba x jero
(n)jaluk x weweh
Jejeg x dhoyong
Jembar x ciyut
(n)jembrung x gilar-gilar
Jero x cethek
Jirih x kendel
Jujur x culika
K
Kacek x padha
Kahyangan x donya
Kaku x lemes
Kalis x ketaman
Kalah x menang
Kalong x tambah
Kanca x satru
Kandel x tipisKapenak x rekasa
Kasar x alus
Kasoran x menang
Katiga x rendheng
Kembar x beda
Kemlungkung x andhap asor
Kendel x jirih
Kendho x kenceng
Kerep x kala-kala, arang
Kethul x landhep
Kesusu x sareh
Kiwa x tengen
Klular-klulur x trengginas
Kumambang x ambles, kleleb
Kurang x luwih
Kuru x lemu
Kuwat x ringkih
L
Lali x eling
Lana x lestari
Lanang x wadon
Lancip x bujel
Landhep x kethul
Landhung x cekak
Lantip x bodho
Larang x murah
Lawas x anyar
Lembut x agal
Lemes x akas
Lemu x kuru
Lencir x cendhek
(di)lepeh x dieleg
Lirih x seru
Logro x sesak
Loh x cengkar
Loma x cethil
Longgar x sesak
Luhur x asor
Lumrah x aneh
Lunga x teka
Lungguh x ngadeg
Luput x bener
Luwe x wareg
Luwih x kurang
M
Mabur x mencok
Mada x ngalem
Madhep x ngungkuri, nyingkur
Maido x ngandel
Malang x mujur
Mamang x tatag
Manca x njero
Mancung (mbangir) x pesek
Manjer x ngglewang
Manthuk x gedheg
Manteb x mangro
Mapag x ngeterake
Mardika x dijajah
Marem x gela, getun
Mateng x mentah
Mati x urip
Melek x merem
Mempeng x kesed
Menang x kalah
Mendhung x resik
Mentah x mateng
Metu x mlebu
Mopo x tumandang
Muktiwibawa x sangsara
Mulih x mangkat, budhal
Mulya x sangsara
Murah x larang
Mursid x mursal
N
Nacad x ngalem
Nistha x utama
Nugel x nurut
Ngajeni x ngina
Ngakoni x nyelaki
Ngati-ati x sembrana
Ngebreh x gemi
Ngenaki x nglarani
Nggeret x nyurung
Ngleneng x banter
Nyedhak x ngedoh
Nyusahake x mbungahake
O
obah x meneng
omber x sesak
owah x tetep
P
Padha x Béda
Padhang x peteng
Padu x rukun
Palsu x asli
Pambarep x wuragil
Panas x adhem
Panggah x owah
Pesek x mbangir
Pinggir x tengah
Pinter x bodho
Pisah x campur
Prasaja x mubra-mubra
Prigel x kidhung
Pucet x sumringah
Pucuk x bongkot
Pungkasan x wiwitan
R
Rame x sepi
Rampung x wiwit
Rangkep x lamba
Rawuh x tindak
Resikan x kemproh
(ng)rewangi x ngrusuhi
Rekasa x kapenak
Rendheng x katiga
Resik x reged
Rikat x rindhik
Ringkes x rowa
(di)ringkesi x diorat-arit
Rowa x cekak aos
Rukun x crah
S
Sabar x nesu
Sabar x brangasan
Saen x isinan
Saiki x biyen
Sampurna x cacad
Sareh x grusa-grusu
Sathithik x akeh
Seda x gesang
Sedhep x cemplang
Semanak x anggak
Sembrana x ngati-ati
Sengkud x kendho
Sengsara x kapenak
Sepele x wigati
Sepi x rame
Seru x alon, lirih
Sira x ingsun
Sore x esuk
Sregep x kesed
Subur x cengkar
Sugeng x seda
Sumelang x mantep
Sumringah x pucet
Susah x seneng, bungah
T
Takon x mangsuli
Tanpa x nganggo
Teka x lunga
Teles x garing
Temen x cidra
Tenan x ethok-ethok
Tengen x kiwa
Terang x udan
Tikungan x lempeng
Tindak x kondur
Tipis x kandel
Titen x lalen
Trantanan x rikat
Trengginas x klular-klulur
Tresna x sengit
Tuntun x pethal
Turu x tangi
U
Udan x terang
(di)ugung x dipethes
(di)ukum x diganjar
Urip x mati
W
Wadon x lanang
Waras x lara
Wareg x luwe
Wedi x wani
Wekel x kesed
Welasan x siya
Weweh x njaluk
Wiwitan x pungkasan
Wuled x mbedhel
Wuragil x pambarep
Wurung x kelakon
Wutuh x kalong
Tembung kosok balen (kosok bali) yaiku tembung sing duwe arti kuwalikan karo tembung liyane. Tembung kosok balen dalam Bahasa Indonesia biasa disebut sebagai “lawan kata” atau antonim.
Silahkan cek pasangan tembung kosok balen untuk kata Bahasa Jawa dengan huruf depan U dan W berikut ini:
Uda kosok baline klamben.
Urip kosok baline mati.
Wani kosok balene wedi.
Wiwit kosok balene rampung.
U
| Tembung | >< | Tembung |
|---|---|---|
| (di)Ugung | Kosok Balen | Dipethes |
| (di)Ukum | Kosok Balen | Diganjar |
W
| Tembung | >< | Tembung |
|---|---|---|
| Waras | Kosok Balen | Lara |
| Wareg | Kosok Balen | Luwe |
| Wedi | Kosok Balen | Wani |
| Wekel | Kosok Balen | Kesed |
| Welasan | Kosok Balen | Siya |
| Wiwitan | Kosok Balen | Pungkasan |
| Wuled | Kosok Balen | Mbedhel |
| Wuragil | Kosok Balen | Pembarep |
| Wurung | Kosok Balen | Kelakon |
| Wuluh | Kosok Balen | Kalong |
Y
Yekti x goroh
Yuwono x cilaka